Binnenzicht van de kerk van Leliëndaal, gebouwd 1662-1670

Beschrijving

Aanvankelijk bevond zich op deze plaats een refuge van de norbertijnenabdij Sint-Michiel te Antwerpen. De monniken konden zich hier in tijden van gevaar terugtrekken. In 1592 werd het gebouw gekocht door de norbertinessen van Leliëndaal. Zij waren sedert de 13de eeuw gevestigd in Hombeek. Hun klooster werd echter verwoest tijdens de godsdiensttroebelen (1566-1580). Na enkele omzwervingen (waaronder Keulen) vonden ze een nieuwe locatie aan de Bruul. Eens de nodige verbouwingen en de oprichting van een kapel achter de rug waren, namen de zusters er uiteindelijk in 1602 hun intrek.

De norbertinessen hadden duidelijk een baksteen in de maag want doorheen de eeuwen werd er druk verder gebouwd. Zo lieten ze tussen 1662-1672 een kerk optrekken (de huidige jezuiëtenkerk). De gevel ervan wordt gedomineerd door Maria op de maansikkel onderaan en de jezuïetenheilige Ignatius van Loyola boven het Christusmonogram (IHS). De woning van de proost verrees in 1687. De ontwerper van beiden was Lucas Faydherbe.

In 1783 was het vrome lied van de zusters van Leliëndaal uitgezongen. Keizer-koster Jozef II hief toen immers het klooster op. Nadat het vanaf 1786 in handen was geweest van de Ursulinen werd het complex in 1798 door de Fransen verkocht aan de “Commissie der Burgerlijke Gasthuizen en Godshuizen”, een voorloper van het huidige OCMW. De commissie nam in 1808 de kloostergebouwen in gebruik als tehuis voor ouderlingen en wezen.

De kerk deed aanvankelijk dienst als werkhuis of magazijn. In 1825 werd een deel ervan ingericht als ziekenhuis voor de ouderlingen. Negen jaar later werd ze even gebruikt door de faculteit theologie van de pas heropgerichte katholieke universiteit die zich in het gebouw links ervan, de “Residentie van Onze-Lieve-Vrouw van Leliëndaal”, bevond. Lang zou dit echter niet duren want in 1836 ruilde de universiteit Mechelen opnieuw in voor Leuven. De kerk kwam uiteindelijk in 1900-1901 in handen van de jezuïeten (hun oorspronkelijke kerk was de huidige Sint-Pieter en –Pauluskerk aan de Veemarkt). Zij kochten toen ook de “Residentie van Onze-Lieve-Vrouw van Leliëndaal”. De jezuïeten wijzigden de inrichting van de kerk: het hoogaltaar kwam aan de tegenoverliggende zijde te liggen.

De eigenlijke kloostergebouwen van Leliëndaal werden tijdens de bombardementen van 1940 zwaar beschadigd. Op dat ogenblik was de administratie van de Commissie voor Openbare Onderstand (eveneens voorloper van het OCMW) er in gevestigd. De restauratie volgde pas in 1963-1965. Rond 2003 verhuisde de OCMW-administratie naar de Lange Schipstraat. Het ‘Proostenhuis’ aan de Bruul en Schaalstraat kreeg diverse nieuwe gebruikers, o.a. een horecavestiging, de vzw Mechelse Feesten en weldra de dienst cultuurcommunicatie en de cultuurbeleidscoördinator, alias de ‘cubeco’. Gevestigd in het hartje van de binnenstad beschikken deze diensten over een goede uitvalsbasis om het feest- en cultuurleven in Mechelen optimaal te ondersteunen.